De ontwikkeling van de CoronaMelder app is niet vlekkeloos verlopen. In april kondigde minister Hugo de Jonge aan dat het kabinet de inzet van apps verkent. Vervolgens werd er een appathon-weekend georganiseerd, waar zeven apps aan meededen.
Geen van de voorgestelde apps bleek echter aan de kwaliteitseisen van het ministerie te voldoen. Alle app-voorstellen werden geschrapt. Het nieuwe plan werd aangekondigd: het samenbrengen van de juiste mensen om te komen tot een open-source app met de juiste informatiebeveiliging en privacy.
Het doel werd gesteld om de app te lanceren op 1 september. Deze datum werd echter op het laatste moment uitgesteld omdat het kabinet eerst wil stemmen op een tijdelijke wet die het gebruik van de app regelt.
Nu de app daadwerkelijk te downloaden en gebruiken is, willen we via dit artikel aandacht schenken aan de toegankelijkheid. We hebben hier een bijdrage aan geleverd door de app te onderzoeken.
Overzicht app
De app stuurt je een bericht als je enige tijd in de buurt bent geweest van iemand die besmet is met het coronavirus. De app werkt als volgt:
- Via bluetooth ziet de app of je dicht bij iemand bent geweest die ook de app heeft. Hoe sterker het signaal, hoe dichterbij je was.
- Indien je bij iemand in de buurt bent geweest, worden er onderling codes uitgewisseld.
- Als je zelf het coronavirus krijgt, kun je dit (vrijwillig) in de app laten weten. Dan waarschuwt de app mensen met wie je contact hebt gehad.
Je kunt alleen andere mensen waarschuwen in samenwerking met een GGD-medewerker. Je moet eerst je GGD-sleutel aan de GGD-medewerker geven. Die vult deze sleutel samen met je eerste ziektedag in het app-portaal in. Wanneer dit gedaan is kan je kan je jouw codes delen.
Andere app-gebruikers krijgen hierdoor een melding op hun telefoon indien ze dicht bij jou in de buurt zijn geweest.
Toegankelijkheid Coronamelder app
Dus, hoe zit het met de toegankelijkheid van de app? Hoe meer mensen de app kunnen gebruiken, hoe effectiever hij immers is. Toegankelijkheid is vanaf de start onderdeel geweest van alle stappen in het ontwerp-, bouw en redactionele proces.
In de toegankelijkheidsverklaring is te lezen dat de CoronaMelder app gedeeltelijk voldoet aan het Tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid overheid. Er zijn vijf afwijkingen van de richtlijnen gevonden.
- Lijsten worden niet benoemd als lijsten door schermlezers
- Het kan hierdoor voor gebruikers die afhankelijk zijn van een schermlezer onduidelijk zijn waar een lijst begint en eindigt.
- Koppen zijn niet als kop gemarkeerd
- Elementen die er visueel als kop uitzien zijn niet gemarkeerd als kop voor schermlezers. Hierdoor kan er via de schermlezer niet via koppen genavigeerd worden.
- De applicatie is enkel in portretstand te gebruiken
- Er is geen ontwerp gemaakt voor landschapsmodus. Hierdoor kunnen mensen die hun telefoon enkel in landschapsmodus kunnen gebruiken niet met de app overweg.
- De focusvolgorde is niet overal logisch
- Bij het openen van sommige schermen staat de focus op een onverwachte plaats. Dit kan verwarrend zijn voor mensen die een schermlezer en/of vergrotingssoftware gebruiken.
- Knoppen in het hoofdscherm worden niet als knop benoemd
- De elementen in het hoofdscherm gedragen zich visueel als knoppen, maar geven dit niet aan de schermlezer door. Hierdoor kunnen gebruikers van schermlezers missen dat dit knoppen zijn.
Inmiddels zijn alle afwijkingen opgelost op Android. Op iOS is de app nog niet in landschapsmodus te gebruiken.
Voldoen aan de richtlijnen betekent echter nog niet dat een app écht toegankelijk is. Door het doen van gebruikersonderzoeken kom je er achter of iedereen met de app overweg kan.
Gebruikersonderzoeken
Op Github staan de resultaten van alle gebruikersonderzoeken. Er zijn meer dan 30 gebruikersonderzoeken uitgevoerd. In dit artikel lichten we een deel van de bevindingen van een aantal onderzoeken uit.
- Blinden en slechtzienden
- In week 30 is een test met blinden en slechtzienden uitgevoerd. De respondenten waren 26 tot 73 jaar oud. De app werd op hun eigen smartphone geïnstalleerd, zodat alle instellingen overeen komen met wat ze normaal gebruiken.
- Uit deze test bleek onder andere dat sommige termen onduidelijk werden voorgelezen door de schermlezer. De term “willekeurige ID’s” wordt voorgelezen als “willekeurige iets”. Hierdoor klinkt het alsof er maar “iets” gedaan wordt. Gebruikers vinden dit verwarrend en het wekt wantrouwen.
- Daarnaast bleek het lastig te zijn om telefonisch de sleutel door te geven. De sleutel 23S-FF2 wordt als volgt voorgelezen: “Twee, drie, seconden, koppelteken, hoofdletter F, hoofdletter F, twee”. Niet duidelijk dus! Via de schermlezer rotor is het mogelijk om de tekens een voor een te lezen.
- Dubbeltest app & portaal
- In week 29 is een dubbeltest uitgevoerd met 6 gebruikers van de app en 2 medewerkers van de GGD. De GGD-medewerker belt de app-gebruiker om het mogelijk te maken om (besmette) codes te delen.
- Uit deze test bleek het wederom lastig te zijn om telefonisch de sleutel door te geven. Niet iedereen is bekend met de mogelijkheid om de telefoon op speaker te zetten. Daarnaast blijkt het voor sommige mensen moeilijk te zijn om te wisselen van gesprek naar app. Dit is nodig omdat er de CoronaMelder app tijdens het telefoongesprek bediend moet worden om de GGD-sleutel te delen.
- 60+’ers
- In week 28 is de app getest door 60+’ers. De respondenten waren waren 60 tot 78 jaar oud. Daarnaast gaven ze aan minder vaardig zijn in het gebruik van apps.
- Uit deze test bleek onder andere dat het lastig te begrijpen is wat bluetooth en locatievoorzieningen precies doen. Er worden bluetooth-codes uitgewisseld om te bepalen of je in de buurt van iemand met het coronavirus bent geweest. Het gaat dus niet om GPS-locaties, maar toch moet locatievoorzieningen geactiveerd zijn op Android. Dit is een technische limitatie, maar niet goed uit te leggen.
- Taalambassadeurs
- In week 27 hebben taalambassadeurs de app getest. Dit zijn mensen die in het verleden laaggeletterd waren. De app is door 4 respondenten getest.
- Het was voor alle respondenten moeilijk om besmetting met het coronavirus te melden. Er zijn te veel dingen om te doen en het woordgebruik is inconsistent. De knop heet “Delen van codes”. In de melding wordt er gesproken over het “delen van ID’s”. Aan de GGD-medewerker moet een “code” worden doorgegeven. Het is verwarrend dat deze termen door elkaar heen gebruikt worden.
- Positief is fijn. Corona hebben is dat niet. De respondenten vragen zich af waarom het dan positief getest heet. Andere bewoording is duidelijker, bijvoorbeeld: “U bent getest en heeft corona”.
- Motorische beperking
- In week 27 is de app getest door mensen met een motorische beperking. De 8 respondenten hebben uiteenlopende achtergronden. De uitdagingen waar ze tegenaan lopen zijn onder andere spasmes, verminderde coördinatie en bewegingsbeperkingen.
- Het bleek erg lastig te zijn om telefonisch door te geven dat je positief getest bent op corona. Hier moet je voor multitasken: tijdens het gesprek moet je een BSN-nummer doorgeven. Respondenten gaven aan dat het intypen van een BSN-nummer veel werk is. Daarnaast werd het ook als lastig ervaren om je identiteitsbewijs tijdens het gesprek er bij te pakken. Het zou fijn zijn als dit van te voren wordt aangegeven.
- Over het algemeen zijn de teksten en knoppen in de app groot genoeg om mee te werken voor de meeste respondenten. In enkele gevallen zijn ze te klein, staan ze te dicht op elkaar of worden ze per ongeluk aangeklikt.
- Licht verstandelijke beperking
- In week 27 hebben mensen met een licht verstandelijke beperking de app getest. Er deden 6 respondenten mee bij het onderzoek in samenwerking met Leer Zelf Online. Bij het onderzoek in samenwerking met MEE Rotterdam deden 3 respondenten mee.
- Wanneer je positief getest bent op het coronavirus, is het de bedoeling dat je dit via de app doorgeeft. Voor de meeste respondenten werd dit niet duidelijk. Ze beseffen niet goed dat er actie moet worden ondernomen om anderen te beschermen. De respondenten die dit wel begrepen kwamen vervolgens in de problemen bij het doorgeven van de code aan de GGD-medewerker.
- In de app worden een aantal technische zaken uitgelegd. De respondenten vinden dit moeilijk en begrijpen er niets van. ‘Bluetooth?’ ‘Uploaden?’ ‘Codes?’ Elke keer verexcuseren ze zich. De technische beschrijving gaat vaak over de handeling die je moet doen. Maar niet over het doel dat je daarmee bereikt. Dat laatste is veel concreter.
- Laag sociale economische status
- In week 27 is de app getest door wijkbewoners met een laag sociale economische status. De vijf participanten komen uit dezelfde wijk en zijn betrokken bij het buurthuis als vrijwilliger.
- Er worden door de participanten vooral vragen gesteld over privacy. Hoe kan de app anoniem zijn als iedereen een melding krijgt als je codes uitwisselt? Het werd via de app niet duidelijk hoe de app precies werkt. Na uitleg snapten respondenten wel hoe de app anoniem kon zijn.
- In deze versie van de app werd er gesproken over een “wachtwoord” dat je met de GGD moet delen. Er werd opgemerkt dat “een wachtwoord nooit moet worden weggeven”. In latere versies van de app is de term veranderd naar sleutel.
Veel van de genoemde problemen zijn inmiddels opgelost.
Gebruikerservaring
En wat vinden gebruikers er van nu ze de app kunnen downloaden? Het valt op dat er vaak 1 ster of 5 sterren worden gegeven. Verder valt het op dat er op veel reviews geen reactie wordt gegeven vanuit de Rijksoverheid. Dit zou kunnen helpen bij het vertrouwen. We lichten een aantal reviews uit.
Android
De app scoort gemiddeld 3,1 uit 5 sterren op basis van 2100 beoordelingen.
Gestegen stroomverbruik
In veel reviews geven gebruikers aan dat hun accu sneller leeg gaat sinds ze de CoronaMelder app gebruiken. Gemiddeld zorgt CoronaMelder app voor maximaal 10% extra verbruik, maar er zijn uitzonderingen.
Gelijk geïnstalleerd en op zich duidelijk en goed om te gebruiken. Maar mijn accu gaat opeens 2x zo snel leeg. Zou fijn zijn als de app minder accu verbruikt.
A. van gene, 20 augustus 2020
Normaal gaat mijn telefoon anderhalve dag mee. Als de app aanstaat is hij met 6 uur leeg. Zolang dat niet anders kan zal ik de app helaas niet meer gebruiken
B. van veen, 13 september 2020
Bluetooth functionaliteit wordt verstoord
Op een aantal toestellen worden andere Bluetooth functionaliteiten verstoord indien de CoronaMelder app actief is.
Helaas werkt na installatie geen enkele andere bluetooth functionaliteit meer. Geen carkit, geen hoofdtelefoon, geen bestandsoverdracht. Ik zie wel af en toe een code bijkomen dus de app neemt kennelijk mijn hele BT stack over. Weg er mee 🙁
P. Hofman, 13 september 2020
De app conflicteert met de Tesla app. Doordat de CoronaMelder gebruik maakt van bluetooth als beacon (wat de Tesla app ook doet) werkt het automatisch ontgrendelen van de Tesla minder goed (grote vertragingen). Ook wordt de BT verbinding met mijn Garmin horloge steeds verbroken. De CoronaMelder maar weer verwijderd.
F. de leur, 21 augustus 2020
Eén app tegelijk
Momenteel kan maar één app tegelijk van het Contact Tracing Framework gebruik maken. Je moet handmatig wisselen tussen de corona apps, onhandig voor mensen die veel reizen of in de grensstreek wonen.
Goede opzet, maar dat er maar 1 coronamelder actief mag zijn maakt ‘m direct onbruikbaar voor mij. Ben regelmatig in het buitenland (nu Italië) en gebruik de Italiaanse app. Steeds moeten wisselen is ongewenst want handmatig, dus kans op vergeten. En wat als je in de grensstreek woont? Graag aanpassen!
J.W., 18 augustus 2020
Geen spraak door ziekte
Het is via de app alleen mogelijk om telefonisch contact te leggen met de GGD. Daarnaast is er alleen telefonische ondersteuning. Hierdoor worden mensen zonder spraak buitengesloten.
Waarom is deze app gemaakt voor alleen sprekende mensen. Waarom kun je niet mailen met de helpdesk of ggd. Ik heb geen spraak door een ziekte maar kan wel mailen of appen. Houd eens rekening met mensen mensen met een beperking maar die dingen dus nog wel zelf kunnen. Een helpdesk mailen of appen zal al een oplossing zijn.
T. Oude Luttikhuis, 22 augustus 2020
Toegankelijkheid coronamelder App werkt goed
Gelukkig zijn er ook veel mensen die melden dat de app goed werkt op hun telefoon.
Van alle apps op mijn mobiele telefoon is dit een van meest transparante wat betreft informatievoorziening. De privacy is hier redelijk tot goed gewaarborgd. Als je twijfelt of je het op je mobiel moet zetten realiseer je dan: als deze app niet betrouwbaar is dan kun je beter volledig offline gaan! Uiteraard moet je altijd gezond kritisch blijven en alle ontwikkelingen goed blijven volgen!
William, 21 augustus 2020
Kleine moeite om de app te downloaden, maar het kan grote gevolgen hebben als je het niet doet. Het is volledig privé en werkt zelfs als je de app sluit. Downloaden en delen!
B. Kids, 20 augustus 2020
Duidelijk en simpel, doet wat het moet en doet niet wat het niet mag. Hoe meer gebruikers hoe beter! Installeren dus!! Een beetje meer ‘zekerheid’ in deze tijden als heel NL deze app actief heeft.
K. Bruin, 17 augustus 2020
iOS
De app scoort gemiddeld 4,1 uit 5 sterren op basis van 2300 beoordelingen.
App werkt niet op alle iOS versies
De eerste versie werd op 11 augustus 2020 beschikbaar gemaakt voor alle toestellen met iOS 11.0 of hoger. Na installatie bleek echter dat je iOS 13.5 of nieuwer nodig had om de app te kunnen gebruiken. Dit zorgde voor frustraties bij veel gebruikers.
De app store vermeldt dat de app werkt op mijn telefoon werkt en geschikt is vanaf versie 11.0. Na downloaden meldt de app dat je telefoon geschikt moet zijn vanaf versie 13.0. Mijn telefoon heeft de update 12.5.4
Grazyhouse, 17 augustus 2020
Eén app tegelijk
Momenteel kun je op iOS maar één contact tracing app tegelijk kan gebruiken. Hierdoor kun je niet tegelijkertijd gebruik maken van bijvoorbeeld de Duitse en Nederlandse app.
Als ik in het buitenland 15 minuten naast een landgenoot zit, die ook de app heeft, wordt dat dan geregistreerd, werkt de app ook buiten NL? De NL app gaat prima samen met de StopCovid (FR) app, maar kan niet samen met de Corona-Warn (DE) app, je moet kiezen? Ik wil óók worden gewaarschuwd als ik te lang naast een besmette Duitser heb gezeten.
ReneF_Pops, 10 september 2020
App werkt goed
Ook hier lijkt het er op dat de meeste gebruikers tevreden zijn over de app.
Goed initiatief en tot op heden prettig in gebruik
Appelbloesem123, 17 augustus 2020
Een discrete app. Ik heb nog nooit zo’n uitgebreide faq gezien als bij deze app. Hopelijk installeren zoveel mogelijk mensen dit.
Bjornkr, 6 september 2020
Mooi initiatief en een extra steun voor de GGD om contactonderzoek te verrichten. App ziet er mooi uit, lijkt goed te werken en is zeer duidelijk uitgelegd.
hendrikds65, 25 augustus 2020
Conclusie
Het team van experts zijn uiterste best heeft gedaan om een toegankelijke app te ontwikkelen. Desondanks zijn er een aantal toegankelijkheidsproblemen en is niet iedereen tevreden over de app. Een groot deel van de frustraties worden veroorzaakt door technische limitaties van het Contact Tracing Framework.
Er is minimaal iOS 13.5 of Android 6 nodig om de app te kunnen gebruiken. Volgens de woordvoerder van het Ministerie van Volksgezondheid kunnen 90 tot 95 procent van de Nederlanders de app installeren. Op pagina 18 van de kamervragen staat dat minstens 90% van de iPhones en 97% van de Android telefoons geschikt zijn.
Voor bewoners van grensgebieden is het frustrerend dat er maar één corona app tegelijk gebruikt kan worden. De Nederlandse en Duitse apps maken beide gebruik van het Contact Tracing Framework. Hierdoor kunnen ze niet tegelijkertijd gebruikt worden. De Franse app maakt hier echter geen gebruik van, waardoor je die app wel tegelijk met de Nederlandse app kunt gebruiken. Het is de bedoeling dat er in de toekomst wel meerdere apps tegelijk van het framework gebruik kunnen maken.
Uit de gebruikersonderzoeken is gebleken dat taalgebruik erg belangrijk is. In de eerste testversie van de app werd “controlecode” gebruikt. Dit leverde verwarring op met de te uploaden codes. Vervolgens werd de term hernoemt naar “tijdelijke wachtwoord”. Dit leverde weerstand op bij gebruikers om je je nooit je wachtwoord moet verklappen. In de uiteindelijke versie is de term hernoemd naar “GGD-sleutel”. Maar ook hier blijkt dat het voor gebruikers nog steeds niet helemaal duidelijk is wat het verschil is tussen “GGD-sleutel doorgeven” en “codes delen”.
Daarnaast worden sommige termen onduidelijk uitgesproken door schermlezers. Hierdoor krijgen ze een andere betekenis. Bijvoorbeeld de term “willekeurige ID’s” wordt door een schermlezer uitgesproken als “willekeurige iets”. Dit schaadt het vertrouwen in de app omdat het lijkt alsof de app willekeurig iets doet. Helaas zijn een deel van dit soort teksten niet aan te passen omdat het gaat om systeemmeldingen.
Tot slot blijkt het voor veel mensen lastig te zijn om de CoronaMelder app te gebruiken tijdens het gesprek met een GGD-medewerker. Dit is vooral uitdagend voor mensen met een visuele of motorische beperking. Maar ook mensen zonder beperking ervaren dit als lastig. Voor mensen die niet kunnen spreken is het zelfs onmogelijk. Het aanbieden van meerdere opties zou uitkomst kunnen bieden. Daarnaast had bij het bellen bijvoorbeeld dial sequence gebruikt kunnen worden om automatisch de sleutel kunnen doorgeven. (Android, iOS)
De meeste gebruikers kunnen echter prima uit de voeten met de app. Er is goed rekening gehouden met de schermlezer, tekstvergroting voorkeuren worden overgenomen, er is voldoende contrast en het taalgebruik is zo makkelijk mogelijk gemaakt. De CoronaMelder app is veel toegankelijker dan de gemiddelde app!
Ben je benieuwd hoe toegankelijk jouw app is? Bekijk onze diensten
